„Македонија и нејзината славна воена историја
Во секоја војна за слобода која го одбележа развојот на еманципацијата во Југоисточна Европа, Македонците земаа учество. Македонците се бореа рамо до рамо со Грците за време на долгата и горчлива борба за грчката независност. Кога Србите се побунија, Македонците поитаа преку планините за да им помогнат; кога бугарскиот бунт избувна, Македонците веднаш застанаа рамо до рамо со нив, за да се борат, и доколку е потребно – да умрат со луѓе од друга раса, со коишто немаат ништо заедничко, освен омразата кон турскиот јарем. Македонците го поддржаа секој револт во Европска Турција за последните три века; тие испратија луѓе да се помогне на секој бунт кој ветуваше успех. Грците, Србите, Бугарите, па дури и Ерменците се нивни должници, но самите Македонци (како што вели еден американски писател), иако помагале на другите, сè уште се под власта на дивјакот којшто речиси 1000 години е распослан на два континента.
Не е чудно тоа дека Македонците треба да се побунат. Ќе биде чудно доколку не го направеа тоа. Слободни, храбри, слободољубиви луѓе, тие со векови биле подложени на најгрозните, најодвратните, најиритирачки пакости, познати во светот надвор од границите на Турската империја. Политичкиот деспотизам е доволно неподнослив, верскиот – исто, но во турското владеење ги има и двата. Еден голем англиски писател еднаш рече – во суштина луѓето би можеле да импровизираат и да живеат под тивка тиранија, но човечката природа е таква, да не може да поднесе туѓо тело, напасник. Турската влада е таков подол тиранин, толку упорен, толку наметлив, толку проблематичен во секојдневниот живот, што секако го прави неподнослив. Македонците не секогаш беа робови на околните помоќни нации. Србите гордо се сеќаваат на деновите на своето царство; Бугарите – на периодот кога заземаа поголем дел од Балканот; Грците се сеќаваат на златното доба кога му ја дадоа на светот својата уметност, писменост, наука и филозофија. Македонија исто така има славно минато, кога на рамнините и долините, на планинските падини и карпи на земјата што сега е составен дел од вилаетите на Солун и Битола, се родија мажите кои појдоа да маршираат до сигурна победа под водство на Александар Велики.
Брзиот раст на моќта на македонската власт за време на краткото владеење на Александар беше една од легендите на светската историја. Од релативно мала држава со неповолна местоположба, без природни граници и подложна на напад или упад, немајќи ниту уметност, наука, писменост, Македонија стана најмоќната империја на светот, и тоа се случи за многу кратко време, што ги прави околностите така фасцинантни и извонредни, како да читаме ориентална бајка.
Империјата на Александар падна веднаш по неговата смрт, од истите причини кои доведоа до пад и на Персија. Немаше кохерентност помеѓу различните елементи што ја сочинуваат, и штом главниот ум беше отстранет, целата држава пропадна. Но, Македонците никогаш не заборавија на својата славна историја и македонските оратори до ден-денешен, со цел да ги поттикнат на бунт против Турчинот, ги потсетуваат своите слушатели на битките кај Граник и Ис, со песни за Aрбeлa и смртта на персискиот цар.“
„MACEDONIA
GLORIOUS MILITARY HISTORY
In every war for freedom which has marked the progress of emancipation in south-eastern Europe the Macedonians have taken part. Macedonians fought side by side with the Greeks, during the long and bitter struggle for Grecian independence. When the Serbians revolted, Macedonian swarmed through the mountains passes to render assistance; when the Bulgarian rebellion broke out, Macedonians hurried to stand side by side to fight, and if necessary to die with of an alien race having nothing in common with themselves but hatred of the Turkish yoke. With every revolt in European Turkey for the last three centuries the Macedonians have sympathized; they have sent men to aid every insurrection that gave the least promise of success. Greeks, Serbians, Bulgarians and even Americans are their debtors, but the Macedonians themselves (says an American writer), through aiding others to freedom, are still under the rule of the savage power which for nearly 1000 years has blighted the fairest portions of two continents.
It is not strange that the Macedonians should revolt. It would be stranger if they did not. A free, brave, liberty-loving people, they have for ages been subjected to the most odious, the most detestable, the most exasperating form of tyranny known to the world outside the limits of the Turkish Empire. A political despotism is bad enough’ a religious despotism is well-nigh tolerable, yet the Turkish rule combine both. A great English writer once said, in substance, that men could makeshift to live under the rule of tyrant or debauchee’ but human nature could not endure a busybody. The Turkish Government is that of a debauchee – tyrant, exercised by busybodies, so persistent, so meddlesome, so troublesome in the supervision of the daily affairs of life as to make existence itself an unendurable burden. The Macedonians were not always the slaves of surrounding and more powerful nations. The Serbians look proudly back to the days when there was a Serbian Empire, the Bulgarians to the ages when Bulgaria ruled most of the territory once comprised in European Turkey; the Greeks to the golden age when the little peninsula gave to the world its art, its letters, its science, and philosophy. Macedonia, too, has a glorious past, for plains and valleys, from the mountain slopes and crags of the country now comprised of the vilayets of Salonica and Monastir came the men who marched to certain victory under Alexander the Great.
The tremendous growth of Macedonian power during the short reign of Alexander was one of the marvels of all history. From a comparatively insignificant State, disadvantageously situated, having so natural boundaries and therefore open to attack or incursion’ having neither art, science nor letters, Macedonia became the Power of the world in a time so short and under circumstances so extraordinary that the story reads like a chapter from an Oriental fairy tale.
The Empire of Alexander fell to pieces immediately after his death, and from the name causes that brought about the downfall of Persia. There was no coherence among the different elements composing it, and as soon as the influence of one predominating mind was removed the whole State collapsed. But the Macedonians have never forgotten the one glorious period in their history, and Macedonian orators to-cay incite their hearers to revolt against the Turk by stories of the Granicus and Issus, by songs of Arbela and the death of the Persian King. “
Посочил: Баба Лаже Трап Не Лаже
Извор: The World’s News (Sydney, NSW: 1901-1955)
