Сандански:
„… Иднината на малите народи е без никакви услови. И Бугарија и Србија досега се раководеа од своите најтесни интереси. Ним главна цел не им беше слободата на ОВОЈ НАРОД овде, туку нивните себични интереси – ПРОШИРУВАЊЕ НА НИВНИТЕ држави. По овие случувања ТИЕ ќе си останат каде што се, а НИЕ овде ќе создадеме СВОЈА татковина …“
Интервју на познатиот српски писател Бранисав Нушиќ со македонскиот револуционер и херој Јане Сандански за белградскиот весник “Политика”, 17 јули 1908 година, Солун.
„Утрово во 8 часот сретнав во хотелот Англетера еден бугарски комита и веднаш го замолив да ме пријави кај Сандански како дописник на белградскиот весник Политика. Тој влезе во собата број 14 и се задржа прилично долго. Во собата мора да дошло до некакво советување дали да ме прими или не, зошто Сандански не беше сам. Јас меѓутоа веќе имав решено да влезам во таа таинствена соба по секоја цена.
Конечно вратата се отвори и комитата ме пушти.
Во собата седеа Сандански и Паница, директниот убиец на Сарафов. На масата имаше купишта испишани хартии и писма кои се уште не беа адресирани.
Над орманот висеше турското револуционерно знаме, а се гледаа и редениците со куршуми, неколку пушки и друго оружје. Вистинска ајдутска соба во која мебелот прави чуден контраст.
Веднаш се претставив и седнавме околу една тркалезна маса.
Сандански е развиен човек со широки плеќи. Има високо чело и бистри очи со кои бргу ве фиксира во текот на разговорот. Главата му е крупна и секоја коска од неговиот череп е истакната. Има голема растресена брада. Гестовите му се лесни, зборува доста бавно, но со снажен глас. Тој е бистар човек, а на прашањата одговара директно и решително. Изгледа дека е убеден во секоја своја мисла.
Паница, убиецот на Сарафов, е помал човек со гргурава коса и поретка мала брада. Тој има помрачен поглед од Сандански и е помолчалив, иако остава впечаток на човек кој е поинтелигентен од Сандански.
Го започнав разговорот честитајќи му ја на Сандански слободата и враќањето во мирен, нормален живот, прашувајќи го дали верува дека таквата состојба ќе потрае.
– А како е кај вас? Веруваат ли таму во ова? Што пишуваат весниците? – ми одговори Сандански поставувајќи прашања.
– Па, во Европа не веруваат толку многу како овде.
– Европа нема интерес да верува во искреноста на овие настани.
– Овие настани сепак најмногу не засегаат нас, малите народи, Србите, Бугарите и Грците. Затоа јас дојдов да ја проверам вредноста на настаните.
– Идниот живот на малите народи е без никакви услови – одговори Сандански решително. – И Бугарија и Србија во досегашното настапување грешеа зашто се раководеа од нивните најтесни интереси. Нив не им беше примарна цел слободата на овој народ овде, туку нивните себични интерси, проширување на нивните држави. После овие настани, тие ќе останат таму каде што се, а ние овде ќе ја изградиме нашата татковина.
– Убаво г-дине Сандански, јас се согласувам да верувам, како и вие, во искреноста на чинот и верувам дека новиот режим (младотурски, н.з.) ќе биде воведен, но, нели, не може да се оспори дека прогласувањето на уставот не беше зашто се увиде дека на народот му е потребна слобода, туку исклучиво да се сузбијат европските реформи?
– Овој чин не само што ги сузби европските реформи кои не беа искрени, туку ги сузби и претензиите на малите држави. Нивната пропаганда девиза ‘Ослободување на браќата’ стана беспредметна. Тоа е уште една гаранција за мир и правилен живот во нашата татковина.
– Дали сериозно мислите, г. Сандански дека и по три месеци ќе можеме вака слободно да се состанеме во Солун, во хотел?
– Јас зборувам за денешната ситуација. Затоа што и верувам. Ако работите се изменат и кога ќе се изменат, ќе можеме одново да зборуваме. Но, ќе умееме да се погрижиме до тоа да не дојде.
– Се разбира. Помилувањето за вас и за г. Паница важи само за Турција. Вие не смеете во Бугарија?
Сандански замолче, со раката помина низ брадата и ми одговори:
– Во Бугарија не смеам.
Одново замолча, а по извесно време додаде:
– Но, и не ми треба. Овде е мојата Бугарија!
Веќе бевме при крајот на разговорот. Сандански се чувствуваше уморен, а за сето време Паница кажа смо збор или два.
Мислев дека веќе е време да се простам со нив и да си заминам дотолку повеќе што сакав да побрзам и овој разговор да ви го испратам уште со денешната пошта.“
