„… населението на овој регион не е ниту Србин ниту Бугар, иако неговиот јазик и обичаи се повеќе приближуваат до оние на првата раса отколку до оние на втората. Сега се спозна владеењето на двата народа кои тврдат дека имаат право да го асимилираат. Неговото кратко искуство со српското управување доби свое одобрување, и покрај интензивната бугарска пропаганда во овие делови, која беше толерирана, па дури и фаворизирана, со години од страна на турската Влада.
…
Македонците како целина немаат изразена склоност кон ниту еден од претендентите за нивното сродство. …“
Необичноста на оваа статија е дека иако во почетокот Македонија ја нарекува како дел од Бугарија, за населението вели дека, не се ни Срби ни Бугари. Ова објаснува забуни кои се појавуваат во разни странски документи од тоа време. Ако Македонија ја сметаат како земја која е во склоп на бугарската територија, тоа е уште една потврда за повеќезначноста на поимот Бугар. Кој покрај народносното значење имал и друга социјална смисла. Станува појасно зошто во тие документи Македонците понекогаш биле нарекуваат Бугари. Така во една прилика се мисли на Бугар како народ за Бугарите од државата Бугарија, во друга Бугар во социјална смисла за сите обични словенски селани кои живееле надвор од државата Бугарија. Но писателот на статијата јасно нагласува дека жителите на Македонија или како што самиот ги нарекува Македонците, не се ниту Срби ниту Бугари. Впрочем уште во самиот наслов за Македонците го употребува зборот „народ“.
Македонски
„… МАКЕДОНЦИТЕ.
НАРОД КОЈ КОПНЕЕ ЗА МИР.
(од нашиот посебен дописник.)
УСКУБ, 10 листопад (вчера примено).
По обидот да стигнеме до Солун, кој траеше осум дена, во текот на кои се приближивме до Струмица, бевме принудени да се вратиме во Велес, или Ускуб, каде што мора да почекаме на делумното повторно отворање на оштетената железница. Обилните дождови ја претворија длабоката прашина од патиштата во уште подлабока кал, а сообраќајот од сите видови е речиси невозможен.
Судејќи според она што се гледа во Северна Македонија, немаштијата на цивилното население низ цела Бугарија мора да била толку интензивна како што беше објавено и сè уште не е ублажена. Жителите со нетрпение го чекаат повторното отворање на железницата до Солун, со желна надеж дека нивното страдање потоа ќе биде ублажено. Но, се плашам дека олеснувањето ќе биде многу бавно, бидејќи железницата долго време мора нужно да се користи, исклучиво за врвни воени цели. Од чувствата што српската повторна окупација на Северна Македонија ги предизвика кај населението, мојот општ впечаток, по разговорите кај многу староседелци, е тоа што тие се изразито чувства на олеснување и трезвено и разумно задоволство. Освен некои области каде што луѓето се чисти Срби, населението на овој регион не е ниту Србин ниту Бугар, иако неговиот јазик и обичаи се повеќе приближуваат до оние на првата раса отколку до оние на втората. Сега се спозна владеењето на двата народа кои тврдат дека имаат право да го асимилираат. Неговото кратко искуство со српското управување доби свое одобрување, и покрај интензивната бугарска пропаганда во овие делови, која беше толерирана, па дури и фаворизирана, со години од страна на турската Влада. Бугарите, од друга страна, не беа толку будали да го угнетуваат овој народ како што го угнетуваа народот на Стара Србија. Тие направија сè што можеа во последните три години за да ја добијат неговата лојалност. Но, народот претрпе повеќе лишувања под бугарска власт отколку што некогаш доживеал, за што ја товарат вината на Бугарија.
Убеден сум дека Македонците како целина немаат изразена склоност кон ниту еден од претендентите за нивното сродство и за каква било посебна национална еволуција за која никогаш не сонувале. Но, дека тие сега одлучно и непогрешливо се наклонуваат кон Србите, што мора да им биде очигледно на сите непристрасни испитувачи. Сè што копнеат сега е мир, изобилство и добра влада…“
English OCR
„… THE MACEDONIANS.
A PEOPLE LONGING FOR PEACE.
(from our special correspondent.)
USKUB, Oct. 10 (received yesterday).
Alter an attempt to reach Salonika extending over eight days, during which we got as near as Strumnitza, we have been compelled to return to Veles, or Uskub, where we must await a partial reopening of the injured railway. Heavy rains have converted the deep dust of the roads into still deeper mud, and vehicular traffic of all kinds has been rendered well-nigh impossible.
Judging by what one sees in North Macedonia, the privations of the civilian population throughout Bulgaria must have been quite as intense as was reported and have not yet been relieved. The inhabitants are awaiting with impatience the reopening of the railway to Salonika, in the eager hope that their suffering will then be mitigated. But I fear relief will be very slow in coming, as the railway for a long time must necessarily be used, solely for paramount military purposes. Of the feelings which the Serbian reoccupation of North Macedonia has evoked among the population, my general impression, after conversations with many natives, is that they are distinctly feelings of relief and sober and reasoned satisfaction. Apart from some districts where the people are pure Serbs, the population of this region is neither Serb nor Bulgar, though its language and customs approximate more to those of the former race than those of the latter. It has now known the rule of both nations that claim the right to assimilate it Its short experience of Serbian administration has gained its approval, in spite of intense Bulgarian propaganda in these parts that has been tolerated, and even favoured, for many years by the Turkish Government.The Bulgars, on the other hand, have not been such fools as to oppress this people as they have oppressed the people of Old Serbia. They have done their best for the past three years to gain its loyalty. But the people have suffered more privations under Bulgarian rule than they had. ever known before, and they lay the blame on Bulgaria.
I am convinced that the Macedonians as a whole have no pronounced predilection for either of the contending claimants to their kinship, and of any separate national evolution they have never dreamt. But that they now incline decidedly and unmistakably to the Serbs must be patent to all unbiased inquirers. All they yearn for now is peace and plenty and good government
…“
